| Submission declined on 22 December 2023 by Annh07 (talk). This is the English language Wikipedia; we can only accept articles written in the English language. Please provide a high-quality English language translation of your submission. Have you visited the Wikipedia home page? You can probably find a version of Wikipedia in your language.
Where to get help
How to improve a draft
You can also browse Wikipedia:Featured articles and Wikipedia:Good articles to find examples of Wikipedia's best writing on topics similar to your proposed article. Improving your odds of a speedy review To improve your odds of a faster review, tag your draft with relevant WikiProject tags using the button below. This will let reviewers know a new draft has been submitted in their area of interest. For instance, if you wrote about a female astronomer, you would want to add the Biography, Astronomy, and Women scientists tags. Editor resources
|  |
Моңолдор - Оң канат чоң уруу бирикмесинин курамына кирген.
| Другие названия | могулы |
|---|---|
| Тип | Современная субэтническая группа |
| Этноиерархия | |
| Группа народов | могулы |
| Общие данные | |
| Язык | киргизский |
| Письменность | кириллица |
| Религия | ислам |
| Первые упоминания | 14 век |
| В составе | киргизы |
| Предки | тюрко-монгольские племена |
| Родственны | черик, нойгут |
| Современное расселение | |
| Киргизия ** Нарынская область | |
Этимология edit
Кыргыздардагы уруу бирикмесинин аталышы – монголдор түрк тилдериндеги “моголдор” түшүнүгүнө барабар.Моголдор варианты бардык жерде колдонулат. Моголдор — Моголстан мамлекетинде башкаруучу таб катары чыккан, негизинен монгол тектүү көчмөн уруулардын тарыхый түрк тилдүү жамааты.
Происхождение edit
Моңолдордун келип чыгышы Моголстан мамлекети менен байланыштуу. 16-кылымга таандык «Мажму ат-Таварих Сейф ад-Дин Аксикенди» кол жазмасында 14-кылымдын аягындагы Могол улусунун башкаруучусу Анка-төрөнүн ата-бабаларынын жана урпактарынын генеалогиясы кеңири берилген. Анын урпактарынын аттары айрым ата-бабалардын аттары менен жана алардын санжыралык салттарында жазылган моңолдор бөлүктөрүнүн аттары менен дал келет.
Моңолдордун келип чыгышы тууралуу элдик уламыш:
Байыркы заманда Кашкар тарапта Болот деген нойгут ханы бийлик кылган. Анын уулу Кылыч хандын эки уулу болгон: Дайыр, Көкө. Балдары чоңойгондо апасы каза болгон. Хандын экинчи аялынын айла-амалынан улам балдар Ат-Башыга, Адигине менен Тагайга качууга аргасыз болушат. Кыргыз бийлери алардын калуусуна уруксат берип, малын жайлоого буйрук беришкен.
Бир жолу кыргыздар менен жанаша жашаган калмак төрөсү Корун күрөш боюнча мелдеш жарыялайт. Корун кыргыз балбаны жеңсе калмактар ээлеген жерлерин таштап кетээрин, балбан жеңилсе кыргыздар Керме Тоодон кетүүгө аргасыз болорун убада кылган. Адигине менен Тагай көпкө чейин кыргыздын ичинен атактуу калмак балбаны менен күч жагынан тең келе турган татыктуу атаандашты аныктай алышкан эмес. Бул убакта чоңоюп калган Көкө өз ыктыяры менен күрөшкө чыгат. Көкө калмак балбанын жеңет. Беттештин шарты боюнча жеңилген балбандын башы кесилет.
Адигине менен Тагай ыраазы болуп улуу эжеси Наалыны Көкөгө турмушка беришет. Экөөнүн Моңол аттуу уулдуу болгон. Калмак төрүнүн кызынан Көкөдөн Дор туулат. Моңол менен Доранын тукумдары моңолдор уруусун түзгөн. Наалы инисине күйөөгө тийгенине таарынган Дайыр казактарга жөнөдү. Жалайырлар андан тараган.
Коко кыргыздар арасында бийликке ээ болуп, аскер чогултуп, Кашкарда өз атасынан өч алууну чечет. Бул кабарды уккан нойгуттар шашып качышат. Кылыч хандын баш кеңсесинде сырдалган бешикте жаткан баланы табышат. Ал Кылыч хандын уулу болуп чыкты. Көкө алып келип Наалыга сунду. Аскердик жортуулда (түркчө чериг “аскер, жортуул”) табылгандыктан Черик деп аталып калган. Андан Черикилер чыккан.
Аңка-төрөнүн эки уулу болгон: Ахмед-бек жана Мухаммед-бек, Көк-Бука [Көкө] лакап аты. Көк-Бүкүнүн тукумдары: Мирак, Кожа Мурат-Ата [Кожомурат], Кувай [Кабай], Күнкаш [Коңкош], Накаш, Тува бий, Көп-Суек [Күүсөөк], Сейид-Газы [Сейитказы], Кувай Буваке. Дават-бий [Бакы-бий]. Аңка-төрүнүн чоң атасы Атан бийдин урпактары: Чолок Тукум [Чолок Туума], Кире [Кыйра], Бай Могол [Баймонол], Сокы [Согу]. Ахмед-бектен Келгей [Келегей], Суйриваш [Сүйрубаш], Улжа Кабужан [Олжобай] чыккан.
«Зафар-наманын» маалыматы боюнча, Анка-төре Туглук Тимур хандын аскер башчыларынын бири Ирканут Хажы бейдин жээни болгон. Ажы-бей менен Анка-төрөнүн штабдары Жети-Суудагы Каратал дарыясынын өрөөнүндө жайгашкан. Анка-төре Хизр Кожа хандын кайын атасы болгон.
Элдик уламыштагы каармандар – Көкө (Мажму ат-Таварихтеги Мухаммед-бек) жана Дайыр тарыхый инсандар: 16-кылымдын башындагы Моголстандык кыргыздардын башчысы Мухаммед Кыргыз менен бирдей. жана Мухаммед-Кыргыз колго түшкөндөн кийин элдин башында турган Казак Тахир ханы. Элдик уламыштын сюжети «Тарих-и Рашиди» менен «Бахр ал-асрардын» кыргыздар менен казактардын ойротторго жана Йаркан хандыгына каршы союздаштык мамилелери, кыргыздарга азыркы жашаган аймактарын бекитүү жөнүндөгү тарыхый маалыматтары менен шайкеш келет. .
Моңолдордун кыргыз элинин түптөлүшүндөгү зор ролу “Моңолдор соороткон журттун” деген эл макалында жазылган.
Генетика edit
Моңолдору өкүлдөрү C2-M217 гаплогруппасынын жогорку баалуулуктарына ээ.
Калктуу конуш аймагы
Моңолдор уруу бирикмеси Кыргызстандын бүткүл аймагында edit
- Нарын облусу - Ат-Башы району, Ак-Талаа району, Кочкор району, Нарын району.
- Чүй облусу - Аламүдүн району, Жайыл району, Кемин району, Панфилов району, Сокулук району, Ысык-Ата району. Панфилов району, Сокулук району, Ысык-Ата району.
- Ысык-Көл облусу - Түп району, Жети-Өгүз району.
- Жалал-Абад облусу - Тогуз-Торо району, Токтогул району, Чаткал району, Ала-Бука району.
- Талас облусу - Кара-Буура району.
- Ош облусу - Өзгөн району, Кара-Кулжа району.